عراق به ایران بدهی گازی ندارد؛ یا عراق بدهکار گازی به ایران است و باید پس از پرداخت آن منتظر صدور مجدد گاز باشد! حالا دیگر یک دوگانه جدی است که هر کدام از طفین بر طبل اظهارات خود می کوبند ، اما ماجرای بدهی عراق به ایران چیست؟در حالی که مقامات عراقی می‌گویند ایران صادرات گاز به این کشور را قطع کرده است، ایران قطع گاز را تکذیب کرده و تنها «کاهش صادرات» را تایید کرده است. طی روزهای گذشته سخنگوی وزارت برق عراق اعلام کرد ایران صادرات گاز به این کشور را قطع کرده است. این در حالی است که خبرگزاری فارس به نقل از یک مقام مسوول در شرکت ملی گاز نوشت که صادرات گاز ایران به عراق قطع نشده، ولی در حجم گاز صادراتی محدودیت‌هایی ایجاد شده است.
میزان بدهی عراق به ایران چقدر است؟
از سوی دیگر گزارش‌ها درباره میزان بدهی گازی عراق به ایران متفاوت است. چندی پیش معاون وزیر نفت بدهی عراق به ایران را 8 میلیارد دلار اعلام کرده و بانک مرکزی از طلب ۱۰ میلیارد دلاری خبر داده بود. این در حالی است که وزیر خارجه عراق گفته بود ۱۷ میلیارد دلار به ایران بابت دریافت گاز بدهکار هستیم.
حمید حسینی به خبرگزاری بازار گفته که آمارهای متفاوتی در این خصوص اعلام می‌شود، اما حالا به طور متوسط بین ۱۰ تا ۱۱ میلیارد دلار از عراق طلب داریم. به گفته وی، باید ساز‌و‌کار مشخصی برای پرداخت بدهی تعیین شود که اگر قرار است ایران به جای طلب خود از عراق کالا وارد شود، سختگیری‌ها در این خصوص کاهش یابد.
هم چنین حمید حسینی دبیرکل اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق در اسفند سال 1401 و در ارتباط با پول های بلوکه شده ایران در کشور عراق خبر داده بود که وزارت خارجه عراق به آمریکا اعلام کرده است که حدود 18 میلیارد دلار به ایران بدهکار هستیم البته رئیس کل بانک مرکزی ایران رقم کمتری را اعلام کرده، و  رقم 10 میلیارد دلار در گذشته اعلام شده بود.
این شرایط البته در حالی است که این رقم بدهی ابدا ثابت نیست و به دلیل صادرات منظم و روزانه ایران به عراق رقم این بدهی مدام در حال تغییر است. کما این که ایران ، سالانه 4 هزار مگابایت برق به صادر می کند و بنا بر استدلال بخشی از کارشناسان در این وضعیت نمی توان صادرات را به طور کامل متوقف کرد؛ و البته این به معنی صرف نظر کردن از پول خود نیست.
درآمد نجومی عراق بابت فروش نفت و بدهی معلق ایران
از سوی دیگر عراق روزانه 250 تا 300 میلیون دلار در آمد نفتی دارد که بر اساس قطعنامه سازمان ملل این پول در ابتدا به بانک آمریکایی وارد می شود و بانک مرکزی عراق دستور می هد تا این پول به بانک های عراق سویفت شود؛ بخشی از این درآمد نیز به صورت اسکناس تحویل داده می شود. اساسا به همین دلیل است که آمریکا بر بازار ارز این کشور نظارت دارد اما باید توجه داشت که همه فعالیت‌های بانکی عراق از طریق بانک ها انجام نمی‌شود  و عملا بستن مسیر ورود ارز به ایران بسته نیست.
ظاهرا تاکنون سازوکار تسویه بهای گاز ایران به گونه‌ای بوده که باید مجوز معافیتی از سوی آمریکا صادر می‌شد تا پول انتقال می‌یافت، اما در قرارداد جدید این سازوکار تغییر کرده است. بنابراین لازم است پیشنهادی با فرض ماندگاری تحریم‌ها ارائه و توافق شود.
در همین حال روز 5 تیرماه بود که  وزارت برق عراق از واریز طلب ایران بابت صادرات گاز به یک صندوق اعتباری در بانک TBI این کشور خبر داد.
 احمد موسی العبادی سخنگوی وزارت برق عراق در این باره به شبکه روسیا الیوم گفت: «وزارت برق تمام بدهی‌های عراق به ایران برای واردات گاز را پرداخت کرده است.این بدهی‌ها در یک صندوق اعتباری به بانک تجارت عراق پرداخت شده است، اما این بانک به دلیل تحریم‌های آمریکا در انتقال آن به دولت ایران با مشکل مواجه است.»
اما در مقابل مجید چگنی مدیرعامل شرکت گاز ایران نیز با اشاره به تسویه بدهی گازی عراق به ایران، اظهار داشت: وزارت برق عراق همه مطالبات گازی ایران را پرداخت کرده و این بدهی اکنون صفر است؛ اما بعضاً مشکلاتی بری انتقال وجه از بانک TBI عراق به ایران به وجود دارد.در واقع دولت عراق بدهی ایران را به حسابی در بانکی عراقی منتقل کرده و از سوی دیگر طرف ایرانی نیز مدعی است پول ها در آن حساب موجود است اما مساله تحریم های آمریکا ان قدر برای این همسایه استراتژیک ایران جدی است که عملا امکان انتقال به حساب وجود ندارد.
در همین حال وزیر برق عراق نیز اعلام کرد که این کشور همه بدهی‌های گازی معوقه خود به ایران را پرداخت کرده است. به گزارش اقتصاد24 ، فرات نیوز اخیرا در گزارشی مدعی شده بود که «زیاد الفاضل» وزیر برق عراق اعلام کرده که همه بدهی گاز ایران پرداخت شده و در نتیجه کاهش واردات گاز ایران، تولید برق عراق ۲ هزار مگاوات کاهش یافته است.
وزیر برق عراق گفته بود که کاهش جریان گاز ایران تولید انرژی را حدود دو هزار مگاوات کاهش داده است و این در حالی است که برای دسترسی ۲۴ ساعت مردم در سراسر عراق به برق نیازمند تولید ۳۴ هزار مگاوات در روز است.
سه گزینه عراقی ها روی میز ایران
به گزارش اقتصاد 24 اخیرا یکی از رهبران چارچوب هماهنگی عراق خبر داد طی روزهای آتی، هیأتی از دولت عراق با 3 گزینه برای حل بحران برق این کشور، عازم ایران می‌شود.
«جبار عوده» از رهبران کمیته هماهنگی شیعیان در عراق موسوم به «الاطار التنسیقی» (چارچوب هماهنگی)، روز سه‌شنبه، ۱۱ جولای خبر داده بود که یک هیأت از دولت عراق طی روزهای آینده برای بررسی بحران برق این کشور، عازم ایران خواهد شد.  وی در گفت‌‌وگو با وبگاه «المعلومه»، تصریح کرد: واشنگتن عامدانه با پیچیده کردن روند پرداخت‌های مالی برای واردات گاز از ایران، بحران انرژی در عراق را تشدید کرده؛ امری که به کاهش تولید برق با میانگین‌هایی نگران کننده منجر شده است.
عوده افزود: یک هیأت از دولت عراق، طی روزهای آینده برای بستن پرونده بحران گاز وارداتی از ایران و تلاش برای ایجاد راهکارهایی برای پرداخت مطالبات مالی ایران در نزدیک‌ترین زمان ممکن، به ایران سفر می‌کند.  وی توضیح داد: «بحران برق، سه گزینه را فراروی بغداد قرار داده است؛ تسریع در سرمایه‌گذاری گاز در میادین عراق، یافتن راه‌حل‌های مالی به دور از تحریم‌های آمریکا برای پرداخت مطالبات ایران و تعویق پرداخت بدهی برای مدتی معین».
تحریم ها و امکان قطع همه چیز
اما به گزارش اقتصاد 24 علی بهادری جهرمی، سخنگوی دولت نیز در صفحه شخصی خود در توئیتر اعلام کرده بود که کل دریافتی از صادرات گاز به عراق و ترکیه در سال ۹۹ مجموعا ۱میلیارد دلار بود که با کار جهادی وزارت نفت دولت سیزدهم نه‌تنها درآمد صادرات گاز به عراق به‌روز وصول می‌شود، بلکه فقط در یک فقره بدهی قدیمی ۱.۶میلیارد دلاری هم وصول شد.
علی بهادری جهرمی در ادامه نوشته بود که ‏این اتفاق از برکات منتظر تصمیم دیگران نماندن و دیپلماسی فعال انرژی است. اما سخنگوی دولت اشاره نمی کند که حالا چطور شرایط به مسیری رفته است که ایران در ابتدا تهدید به قطع صادرات و در ادامه بنا به هادت طرف های عراقی کاهش شدید صادرات کرده است و از آن عجیب تر چطور است که طرف عراقی اکنون از پرداخت بدهی به صورت تهاتر و آن هم نفت سخن می گوید.
تهاتری که آمریکایی ها نمی پذیرند
در همین حال اما ، محمد شیعه سودانی، نخست وزیر عراق روز سه شنبه اعلام کرد که عراق مبادله تهاتری نفت خام با گاز ایران را آغاز می‌کند تا به موضوع تکراری تاخیر پرداخت به تهران به دلیل نیاز به تایید آمریکا پایان دهد.
مشکل حالا اما این است که سه مقام پیشین آمریکا اخیرا ابراز نگرانی کردند که تهاتر گاز عراق با نفت ایران احتمالاً تحریم‌های واشنگتن را نقض می‌کند، مکر اینکه دولت بایدن برای آن یک معافیت صادر کند.
به گزارش اقتصاد24 و به نقل از رویترز، سه مقام سابق آمریکایی گفتند که مبادله کالا به کالا احتمالاً با تحریم‌های ایالات متحده مغایرت دارد.
ریچارد گلدبِرگ، یک مقام شورای امنیت ملی آمریکا در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ در این باره گفت: انجام این نوع معامله پایاپای با تهران بدون صدور معافیت از امنیت ملی ایالات متحده، نقض تحریم‌های ایران خواهد بود.یک مقام دیگر وزارت امورخارجه آمریکا که خواست نامش فاش نشود، گفت که آنتونی بلینکن، وزیر امورخارجه در ۲۱ مارس یک معافیت ۱۲۰ روزه صادر کرد که به عراق تنها اجازه خرید برق از ایران را می‌دهد، نه خرید گاز طبیعی ایران به منظور تولید برق.مقامات سابق آمریکایی به رویترز گفتند که وزارت خزانه‌داری که بر اکثر تحریم های ایالات متحده علیه ایران نظارت دارد، اصطلاح “معامله” را به قدری گسترده تعریف می‌کند که مبادله پایاپای را نیز پوشش دهد.
یک مقام ارشد پیشین وزازت خزانه‌داری آمریکا نیز اظهار داشت: موضوع این است که آیا این، یک تراکنش مهم است یا خیر. مساله این نیست که این معامله با یک ارز یا ارز دیگری انجام می‌شود… این یک مبادله تهاتر است. این مقام سابق آمریکایی تاکید کرد که این، یک تصمیم سیاسی است، نه یک سوال درباره قانون، زیرا تا آنجا که مربوط به قانون باشد، کاملاً تحریم‌های آمریکا را نقض می‌کند. اما سفارت عراق در واشنگتن تاکنون به درخواست برای اظهار نظر پاسخ نداده است.
درخواست ها از درون عراق برای تسویه بدهی
این شرایط در حالی است که به گزارش اقتصاد24 ؛ ائتلاف پرنفوذ احزاب شیعی تحت حمایت و حامی تهران در عراق روز یکشنبه خواستار پرداخت بدهی‌های گازی دولت این کشور به ایران شدند. یورونیوز در این باره نوشته است که این احزاب از دولت عراق خواسته‌اند که با کسب مجوز از ایالات متحده آمریکا، بدهی‌های معوقه و پرداخت نشده مالی به ایران در پی واردات حیاتی گاز از ایران را تسویه کنند. هم چنین به گزارش فرانس‌پرس، بغداد به دلیل تحریم‌هایی که آمریکا علیه تهران اعمال کرده، نمی‌تواند ما به‌ ازای پولی واردات گاز از ایران را به صورت نقدی پرداخت کند.مبلغ محاسبه شده در ازای حجم واردات گازی باید توسط تهران برای خرید کالا از بخش‌های کشاورزی، غذایی و یا دارویی مورد استفاده قرار گیرد، روندی بسیار دشوار که اغلب با تاخیر و کندی همراه است.از سوی دیگر گزارش ها حکایت از آن دارد که تهران برای تحت فشار قراردادن بغداد و وادار کردن مسئولان عراقی به پرداخت معوقات خود، به طور مرتب عرضه گاز را متوقف می کند.
فشار آمریکا برای بسته شدن راه ارتباطی انرژی ایران به عراق
امام جمعه بغداد نیز روز 24 تیرماه در حمایت از درخواست ایران برای بازپرداخت بدهی گفته است که: عراق از کشورهای بسیاری درخواست خرید گاز کرده است اما تنها ایران این امر را پذیرفته اما با این وجود آمریکا به بهانه تحریم مانع پرداخت هزینه گاز به جمهوری اسلامی ایران شد و هم اکنون ما به ایران شش میلیارد دلار بدهکار هستیم. آمریکایی ها حتی مانع رسیدن گاز برای تولید برق می شوند. عراق از کشورهای بسیاری درخواست خرید گاز کرده است اما تنها ایران این امر را پذیرفته اما با این وجود آمریکا به بهانه تحریم مانع پرداخت هزینه گاز به جمهوری اسلامی ایران شد و هم اکنون ما به ایران شش میلیارد دلار بدهکار هستیم.
ایالات متحده آمریکا دولت عراق - دومین تولیدکننده بزرگ اوپک - را تحت فشار قرار داده است تا وابستگی خود به گاز ایران را کاهش دهد.عراق سالانه حدود ۴ میلیارد دلار برای واردات گاز و برق ایران هزینه می‌کند و در عین حال مقادیر زیادی گاز طبیعی را به عنوان محصول جانبی بخش هیدروکربن خود می‌سوزاند.این کشور برای کاهش وابستگی به واردات از ایران اقداماتی را انجام داده است. عراق روز دوشنبه یک قرارداد بزرگ با شرکت توتال انرژی فرانسه امضا کرد که شامل طرح‌هایی برای برداشت گاز از میادین نفتی در جنوب بصره است.